Zugzwang (Τσούκτσβανγκ).

Πολλούς απασχολεί η ορθότητα των «αστυνομικών» μέτρων που παίρνει η κυβέρνηση Μητσοτάκη για την πανδημία. Λουκέτα, ακυρώσεις, απαγορεύσεις, έλεγχοι κλπ κλπ. Γίνονται, λέει, δημοσκοπήσεις και η πλειοψηφία όσων συμμετέχουν τα κρίνουν ως «σωστά». Λίγοι από τους υπόλοιπους τα χαρακτηρίζουν «λανθασμένα». 

Πρόκειται για αποπροσανατολισμό. 

Για να κρίνουμε τις κινήσεις Μητσοτάκη, ας δανειστούμε λίγη σοφία από το σκάκι.

Στη θέση αυτή (αριστερή εικόνα) είναι η σειρά τού (ισχυρότερου εδώ) λευκού να παίξει. Ο μαύρος είναι στριμωγμένος και υποχρεούται να αμυνθεί (Φιλιντόρ 1777). 

Η κίνηση που σκοτώνει είναι η μετακίνηση του λευκού βασιλιά στο τετράγωνο γ3 (δεξιά εικόνα). Ο μαύρος είναι τώρα χαμένος. Οποιαδήποτε νόμιμη κίνηση οδηγεί σε απώλεια της παρτίδας. Ο μαύρος βρίσκεται σε κατάσταση Zugzwang. 

Η λέξη αυτή είναι γερμανική (!) αν και η ιδέα που εμπεριέχει υπάρχει στο σκάκι αιώνες πριν εφεύρουν τον όρο οι Γερμανοί. Σημαίνει την υποχρεωτική και συνάμα καταστροφική κίνηση. Ο παίχτης πρέπει να κινηθεί, αλλά όλες οι σύμφωνες με τους κανόνες κινήσεις σημαίνουν ήττα. 

Σ’ αυτή τη θέση βρίσκεται ο Μητσοτάκης και οι λοιποί ηγέτες των δυτικών καπιταλιστικών χωρών. Είναι υποχρεωμένοι να κάνουν κίνηση (είναι η σειρά τους), αλλά όλες οι διαθέσιμες νόμιμες κινήσεις οδηγούν σε καταστροφή. 

Δεδομένου ότι ο ιός δεν είναι κατασκευασμένος σε εργαστήριο (επιτρέψτε μου να σας διαβεβαιώσω) καμιά θεωρία συνωμοσίας δεν χωρεί. Ο καπιταλισμός ζορίζεται στ’ αλήθεια. Ουδέποτε θα ρίσκαρε να ρίξει την παγκόσμια οικονομία σε ύφεση, μόνο και μόνο για να βάλει χέρι στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ουδέποτε θα δοκίμαζε να μαντρώσει με τη βία τούς ήδη μαντρωμένους με την εικονική πραγματικότητα. Ουδέποτε θα εμπόδιζε τις μετακινήσεις συμπαρασύροντας το εμπόριο. Ουδέποτε θα ακύρωνε τα πανηγυράκια του, τα τόσο αποχαυνωτικά και ταυτόχρονα κερδοφόρα (Γιουροβίζιον, Γιούρο, ΝΒΑ, Ολυμπιακούς κ.ά). Ουδέποτε θα άφηνε ανέργους τους κράχτες των μονοπωλίων του (αθλητές, αστέρες του θεάματος, ραδιοτηλεοπτικά δίκτυα). Ουδέποτε θα έκλεινε στάδια, γήπεδα, mall και αλυσίδες εστιατορίων. Ουδέποτε θα δημιουργούσε και μάλιστα από τη μια στιγμή στην άλλη, στρατιές αναξιοπαθούντων και περιθωριακών, εν δυνάμει επαναστατών. Ουδέποτε θα έθετε υπό αμφισβήτηση τις χήνες του με τα χρυσά αυγά: τις Κεντρικές του Τράπεζες. 

Βεβαίως τα μέτρα περιορισμού των ελευθεριών και η κρατική τρομοκρατία είναι υπαρκτά. Υπήρχαν, σίγουρα, ως σενάρια σε απόρρητα σχέδια διαχείρισης κρίσεων. Εφαρμόζονται όμως τόσο αλλοπρόσαλλα, τόσο σπασμωδικά και τόσο χοντροκομμένα, που υποδεικνύουν ένα και μόνο ενδεχόμενο: Ο καπιταλισμός έχει βρεθεί σε θέση Zugzwang. Είναι υποχρεωμένος να κινηθεί καταστροφικά. 

Ασφαλώς δεν θα πρέπει να είμαστε αιθεροβάμονες. Δεν πρόκειται για το τέλος του καπιταλισμού, αλλά για την αρχή του τέλους. Η παρτίδα έχει ακόμη πολύ δρόμο και σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να είμαστε ευτυχείς αν κερδηθεί με κόστος την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια. 

Πρέπει πάντως να δράσουμε (δέχομαι προτάσεις), όσο έχουμε καιρό. Μπροστά στην αναπόφευκτη ήττα το σύστημα μπορεί να ξεφύγει βίαια: να μη συνεχίσει το παιχνίδι, να αναποδογυρίσει τη σκακιέρα… 

Υ.Γ Αν συναντήσετε περιχαρή ΝεοΔημοκράτη που πανηγυρίζει για τον ηγέτη αρχηγό του και τον «δυναμισμό» του τελευταίου, πείτε του απλώς «Zugzwang». Αν δεν γνωρίζει γερμανικά, ας ρωτήσει τον κύριο Μητσοτάκη, για να μη σας πω να ρωτήσει απ’ ευθείας την κυρία Μέρκελ.